Arkadaşlarımla sohbet ederken fark ettim ki, bazı kısaltma ya da terimlerin karşılıkları tam olarak bilinmediği için, kripto dünyasına dahil olmakta zorlanıyorlar. Aslında çok daha önceleri bu dünyaya dahil olması beklenen kişiler, bu kısaltmaları hayatlarına tam olarak alamadıkları için uzak kalmışlar. Aslında bir sürü özel alanda durumun böyle olduğunu da konuştuk kendi aramızda. Bu ayki yazımı da bu terimlere ya da kısaltmalara ayırmak istedim. İşte 40 maddeden oluşan ve sizin kripto dünyasına girişinizi kolaylaştıracak, rahat etmenizi sağlayacak terimler sözlüğü…

Blockchain Nedir? Blockchain, ağda gerçekleştirilen tüm işlemlerin listelendiği büyük bir veri dosyası olarak tanımlanabilir. Blockchain, Bitcoin ağının kalbidir ve Bitcoin için işlemlerin kaydedildiği bir tür defter görevi görür.

Merkezi Kripto Para Borsası (CEX) Nedir? Kripto para borsaları, çeşitli kripto para birimlerinin ve itibari para birimleri karşılıklı alım satım işlemlerinin gerçekleştirildiği çevrimiçi platformlardır. Buradaki merkezli kavramı, belirli bir kişi ya da kuruluşun o borsa üzerinde tam kontrol yetkisine sahip olduğu anlamına gelir. Kripto para borsalarının büyük bir çoğunluğu, kullanıcısının kripto para pariteleri arasında (örneğin: BTC/ETH) işlem yapmasına imkan tanırken daha büyük kripto para borsaları ise kullanıcılarının fiat-kripto para paritelerinde (örneğin: BTC/USDT) de kripto para alıp satmasına olanak sağlar. En popüler kripto para borsalarına şunlar örnek verilebilir: Binance, Coinbase, Kraken, Bitstamp ve Bit-Finex.

Alternatif Coinler (Altcoin'ler) Nedir? Popüler kripto para birimi Bitcoin'in yanı sıra piyasada Blockchain teknolojisi kullanan binlerce farklı para birimi var. Piyasadaki her bir coin, kripto para piyasasında benzersiz olduğunu ve yenilikler getirdiğini savunuyor. Buna rağmen altcoin'lerin büyük çoğunluğu ise tanınmıyor. Ayrıca günlük işlem hacimleri ve piyasa değerleri de Bitcoin'e nispeten oldukça düşük. Öyle ki yıllar içerisinde binlerce altcoin değerini yitirdi ve tarihin tozlu sayfalarına karışarak yok oldu. Değerlerini yitirip kaybolan altcoin'lerin yanı sıra yüksek likiditeye sahip olan ve itibari para birimi çiftleriyle işlem gerçekleştirilebilen Ethereum ve Ripple gibi altcoin'ler de var.

Bitcoin Maksimalisti Kime Denir? Bitcoin maksimalisti ifadesi sadece ve sadece, tereddüt etmeden Bitcoin'e inanan kişileri tabir ederken kullanılır. Bitcoin maksimalistleri genellikle piyasadaki altcoin'leri değersiz veya “shitcoin” olarak değerlendirir.

Blok Ödülü Nedir? Bitcoin madencileri, ağdaki yeni işlemleri başarılı bir şekilde doğrulamaları ve bu işlemleri Block-chain'e kaydetmeleri karşılığında blok ödülleriyle ödüllendirilir.

Tüm Zamanların En Yüksek Seviyesi (All Time High) Nedir? Bir varlığın ulaştığı en yüksek fiyat seviyesi bu terimle ifade edilir. Kripto para piyasasında tüm zamanların en yüksek seviyesi ifadesinin Türk kullanıcılar tarafından sıklıkla kullanıldığına şahit oluyoruz, bu terim aynı zamanda ATH olarak kısaltılır. Bu satırları yazdığımız sırada, Bitcoin özelinde tüm zamanların en yüksek seviyesi ise 19.800 dolarla Aralık 2017'de kaydedilmişti. ATH'nin zıttı, tüm zamanların en düşük seviyesine işaret eden “All Time Low” (ATL) kavramıdır.

DAO Nedir? DAO diğer adıyla Decentralized Autonomous Organization, merkezi bir yönetim olmadan çalışan genellikle paydaşlar tarafından işletilen ve bir bilgisayar programında kodlanmış şeffaf kurallar kümesine sahip bir organizasyondur. DAO'nun Hack'lenme Vakası ise; 2016 yılında bir hacker DAO'nın kod yapısında bir güvenlik açığı buldu ve bu açığı ağdaki Ethereum'ları çalmak için kullandı. Sadece birkaç saat içerisinde 3,6 milyonu aşkın Ethereum çalındı. Çalınan Ethereum'ların o günkü değeri 70 milyon dolar seviyesindeydi. Bu olayın ardından Ethereum bir gün içerisinde %30'dan fazla değer kaybetti.

dApps (Merkezsiz Uygulamalar) Nedir? Merkezi Olmayan Uygulamalar olarak da bilinen dApps, herhangi bir merkezi yönetimden yoksun olarak Blockchain teknolojisi üzerine inşa edilmiş uygulamalardır.

DEX Nedir? Decentralized Exchange'in kısaltması olan DEX kavramı, herhangi bir merkezi yönetimden yoksun kripto para borsaların geneline verilen addır. Bu borsalar hiçbir kişi ya da kurum tarafından yönetilmez. Merkezsiz borsalar (DEX), merkezi borsalara (CEX) göre nispeten güvenlik konusunda daha avantajlıdır. Siber saldırılara karşı dayanıklıdır ve sektöre yönelik düzenlemelerden daha az etkilenir.

DeFi Nedir? DeFi ya da bilinen diğer adıyla “Merkezsiz Finans (Decentralized Finance)” açık Blockchain'ler üzerine inşa edilmiş, herhangi bir merkezi otoritenin yönetiminden yoksun yeni parasal sistemdir.

Dijital Adres Nedir? Dijital adresler, 27 ila 34 harf ve rakamım bir araya gelmesiyle oluşur. Dijital adresler benzersizdir ve şu şekilde görünür: 135sti2R9ZooiGrFFRJxYGeDvF5Uvjj7JK 

Dijital adresler geleneksel bankacılık sistemindeki IBAN'lara benzer. Örnek vermek gerekirse, kripto para cüzdanları özelinde dijital adresiniz sizin hesap numaranızdır. Kripto para veya fon göndermek istediğinizde alıcının dijital adresini biliyor olmanız gerekir.

Dijital Cüzdan Nedir? Dijital cüzdan, yerel bir bilgisayarda (PC), mobil uygulamada veya uzak sunucuda yüklü olan ve dijital para birimlerinin depolanmasını kolaylaştıran uygulamalardır. Çoğu dijital cüzdan Bitcoin'i destekler. Dijital cüzdanlar kişinin parasını depolamak için genel adresleri ve özel anahtarları kullanır. En güvenli cüzdanlara örnek olarak soğuk depolamaya olanak tanıyan cüzdanlar ve Trezor ile Ledger gibi donanım cüzdanlarıdır. 

Fiat Para Birimi (FIAT) Nedir? Hükümetlerin kararına dayalı olarak basılan ve ülkeler tarafından desteklenen para birimleri “FIAT” para birimi olarak adlandırılır. Temel olarak, bildiğimiz ve günlük yaşantımızda kullandığımız her türlü para (TRY, USD, Euro, CAD, vb.) buna örnek verilebilir.

FOMO Nedir? FOMO (Fear Of Missing Out) kavramı, bir kişinin kazanan bir pozisyondaki fırsatı kaçırma korkusu olarak özetlenebilir.

FUD Nedir? FUD korku, belirsizlik ve şüphe anlamına gelir. Geleneksel basın tarafından sürekli yayılan ve kitlesel panik yaratmayı amaçlayan kripto para piyasası hakkında kötü haberler yatırımcıların FUD'a kapılmasına yol açabilir. Kripto para piyasasında FUD, Bitcoin'e ilişkin düzenleme sorunları, kripto paraların yasaklanması hakkındaki söylentiler ve daha fazlası ile ilgili olabilir.

HODL Nedir? Hodl, İngilizce'de tutmak anlamına gelen “hold” kelimesinin yanlış yazılması sonucu kripto para topluluğunca benimsenmiş bir kavramdır. Bitcoin'e inanan ve fiyatı ne olursa olsun, uzun vadede, sonsuza dek bile her zaman elinde tutacağını belirten kişiler “Hodler” olarak tanımlanır. HODL kavramı ilk olarak 2013 yılının Aralık ayında kripto para piyasasında oluşan balonun patlaması sırasında kullanıldı.

Yarılanma (Halving) Nedir? Blockchain'e eklenecek yeni bloklara işlemleri kaydetmek ve doğrulamak karşılığında madencilerin aldığı blok ödüllerini yarı yarıya azaltan önceden belirlenmiş bir süreç. Bitcoin'de blok ödülü yarılanması her dört yılda bir gerçekleşir. Bir önceki blok ödülü yarılanması Mayıs 2020'de gerçekleşti.

ICO Nedir? Initial Coin Offering olarak da bilinen ICO'lar, kripto projelerinin halktan sermaye topladığı bir fonlama yöntemidir. Geleneksel fonlama yöntemi IPO'lardan farklı olarak ICO'ya katılan yatırımcılar, sadece kripto para elde ederler. Projenin geleceği konusunda oy hakları yoktur ve hissedar değillerdir. ICO çılgınlığı Ekim 2017'den Mart 2018'e kadar devam etti. Her ay yüzlerce başarılı kripto para projesi ICO'lar aracılığıyla fon topladı. Bu ICO'ların büyük çoğunluğu, Ethereum ağında geliştirilmiş kripto para projelerinden oluşan ERC-20 token'larıydı. ICO'lar oldukça riskli yatırımlar olarak değerlendiriliyor. Çünkü ICO çılgınlığının patlak verdiği 2017-2018 yılları arasında birçok kripto para projesi bir aldatmacaya dönüştü ve sonuç olarak yatırımcılar fonlarını kaybetti. 2019 yılının Ocak ayında ise ICO'lar büyük bir dönüşüm yaşayarak IEO halini aldı. İlk IEO (Initial Exchange Offering) Binance tarafından gerçekleştirildi.

IEO Nedir? ICO'ların güven kaybetmesinin ardından IEO (Initial Exchnge Offering) modeli topluluk tarafından benimsendi. IEO'lar sayesinde yeni kripto para projeleri, borsaların aracılık yaptığı sermaye toplama etkinlikleri sayesinde halka arz olmaya başladı. İlk IEO, 2018 yılında Binance tarafından gerçekleştirildi ve GIFTO adlı kripto para projesi IEO'da yaklaşık 30 milyon dolar topladı. IEO'lar ICO çılgınlığının son bulmasıyla 2019 yılının ilk yarısında popüler hale geldi. Tıpkı ICO'larda olduğu gibi IEO'lar da yüksek riskli yatırımlar olarak kabul ediliyor.

KYC Nedir? Türkçeye “Müşterini Tanı” olarak geçen KYC kavramı, “Know Your Customer”ın kısaltmasıdır. KYC, yasal düzenlemeler nedeniyle platformların müşterilerinden kimliklerini doğrulamalarını istediği süreçtir. Müşterini Tanı (KYC) sürecinde pasaport sureti, adres ve webcam doğrulaması istenebilir ancak süreç her zaman bunlarla sınırlı olmayabilir.

Market Cap Nedir? Piyasa kapitalizasyonu (Market Cap), bir kripto para biriminin güncel fiyatı ile dolaşımdaki arz miktarının çarpılması ile hesaplanır. Bitcoin piyasa kapitalizasyonu en yüksek olan kripto para birimidir.

Kripto Para Madenciliği Nedir? Madenci Kime Denir? Madencilik, yeni Bitcoin'lerin yaratılma sürecidir. Madencilik, karmaşık denklemleri çözen “madenciler” tarafından gerçekleştirilir. Denklemleri en hızlı çözen madenci, işlemin ödülünü (ücretini) alacak ve işlemi bloğa ekleyecektir. Gerçekleştirilen işlemler ortalama her 10 dakikada bir devasa bir dağıtık defter olan Blockchain'e yeni bir blok olarak kaydedilir. Bitcoin madenciliği popüler kripto para biriminin ilk yıllarında kişisel bir bilgisayarlar (PC) kullanılarak kolaylıkla yapılabiliyordu. Ancak bugünlerde, ağdaki zorluk seviyesinin artmasıyla birlikte madencilik faaliyetleri Çin merkezli Bitmain gibi dev şirketler tarafından yürütülüyor. Kripto para madenciliği yalnızca Bitcoin'de değil Proof-Of-Work (PoW) algoritmasını kullanan tüm kripto para birimlerinde gerçekleştirilebilir.

Bitcoin'de Ay (Moon) Kavramı Nedir? Para piyasalarında fiyatında önemli ölçüde yükseliş kaydeden bir varlık için bu tanımlama kullanılır. Örneğin Bitcoin fiyatında büyük bir sıçrayış yaşandığında “Bitcoin aya yükseliyor” denildiğine şahit olabilirsiniz.

Proof-of-Stake (PoS) Nedir? Bu konsensüs algoritması kullanıcıların sahip oldukları token sayısına bağlı olarak bir sonraki bloğu kimin doğrulayacağına karar vermesini sağlar. Token sahipleri ağı korumak ve bunun karşılığında ödül kazanmak için token'larını kilitlerler.

Proof-of-Work (PoW) Nedir? Proof-of-Work, Blockchain ağının orijinal konsensüs algoritmasıdır. Bu algoritma işlemleri onaylamak ve Blockchain'e yeni bloklar eklemek için kullanılıyor. Madenciler işlemleri onaylarken blok ödülü kazanmak için birbirleriyle rekabet ederler.

Özel Anahtar (Private Key) ve Seed Kavramları Nedir? Her genel veya dijital adres, fonlara erişmek için gereken benzersiz bir özel anahtara sahiptir. Örnek vermek gerekirse bir özel anahtar (private key) şöyle görünür: 6AkL0TJAuKcucHGqWVfUIa4g1haE0ilcm7eWUDo..fdPpzdCJf1s4WdsK. 

Özel anahtarlar, seed olarak bilinen anahtar kelimelerle daha düzgün bir şekilde temsil edilir. Seed'ler 12 ila 24 kelimenin kombinasyonundan oluşur.

Pump & Dump Nedir? Pump ve Dump kavramları kripto para piyasasında sıkça kullanılıyor. Aldatmaca içeren işlemler olarak bilinen Pump & Dump hareketliliklerinde, önce nispeten az popüler bir kripto paranın fiyatı yapay olarak yükseltilir. Böylece yatırımcılar fiyatı yükselen kripto para birimini satın almaya başlar.

Daha sonrasında gelen yapay satış baskısıyla fiyat, önceki seviyelerin dahi altına gerileyebilir. İşlem hacmi ve likidite ne kadar düşük olursa, o kripto para biriminde Pump & Dump hareketliliklerini gerçekleştirmek kolaylaşır. Bu nedenle Pump & Dump hareketlilikleri için nispeten düşük piyasa kapitalizasyonuna sahip kripto para birimleri tercih edilir.

Satoshi Nedir? Satoshi, Bitcoin'in en küçük birimidir. 1 Satoshi Bitcoin'in yüz milyonda birine (0.00000001 BTC) eşittir. Bu adlandırma Bitcoin'in anonim yaratıcısı Satoshi Nakamoto'ya ithafen Bitcoin topluluğu tarafından yapıldı. Bitcoin'in 8 ondalık basamağa ayrılmasının nedeni, Satoshi Nakamoto'nun, 1 milyon doların üzerinde bir fiyata ulaştığında bile Bitcoin'in günlük hayatta bir para birimi olarak kullanılmasını planlamasıydı.

Shitcoin Nedir? Ortada çalışan bir ürünü ya da gerçek değeri olmadığına inanılan altcoin'ler bu şekilde adlandırılır. Shitcoin kavramı, çoğunlukla Bitcoin Maksimalistleri tarafından Bitcoin dışındaki kripto para birimlerinin birçoğunu tanımlamak için kullanılır.

Toplam Piyasa Kapitalizasyonu (Total Market Cap) Nedir? Toplam piyasa kapitalizasyonu kavramı, kripto para piyasası özelinde tüm kripto para birimlerinin piyasa değerlerinin toplamını ifade eder.

Bitcoin Balinası Kimdir? Cüzdanında çok fazla Bitcoin bulunduran kişi veya kuruluşlara verilen isim. Bir Bitcoin balinası yaptığı alım satım işlemleriyle Bitcoin fiyatını tek başına etkileyebilir.

Whitepaper Nedir? Whitepaper (WP), yatırımcıları yeni geliştirilmiş bir kripto para projesinin özellikleri ve çözmeyi amaçladığı sorunlar hakkında bilgilendirmek için tasarlanmış teknik bir rapor veya dökümandır. Whitepaper, geleneksel finans sektöründeki iş planına eşdeğerdir. Whitepaper, proje ekibi tarafından hazırlanır ve genellikle söz konusu kripto para biriminin çözdüğü problemlere, projenin teknik detaylarına, geliştirici ekibe ve kritik tartışmalara yer verilen bölümlerden oluşur.

NFB (Non Fungible Books) nedir? Blok zincir üzerinde benzersiz fikri kitaplar anlamına gelen NFB, yayın dünyasının sorunlarından yola çıkarak merkeziyetsiz bir yapıda kurulmuş, yayınevi, yazar, grafiker, çevirmen ve editör gibi bir yayın üzerinde hakkı bulunan tüm paydaşların satılan her bir yayın için bir dakika gibi kısa bir sürede telif ücretini almasını ve sonraki satışlardan da sürekli telif geliri elde etmesine olanak sağlayan modelden oluşur. Uniq NFB ve Dijital NFB'ler şeklinde iki farklı formda NFB'ler satılabilmektedir. Uniq NFB'ler eser sahibinin ıslak imzasını taşıyan ve satın alındığında adresinize teslim alabileceğiniz nadir eserlerken, Dijital NFB'ler limitli adette üretilmiş sayısal formdadır. 

NFT (Non – Fungible Token) nedir? ‘Benzersiz, eşsiz jeton' anlamına gelecek şekilde Türkçe çevirisi yapılmış olsa da ‘eşsiz ve yerine yenisi konulamayan' dijital ürünlere verilen isimdir. Öncelikle sanat eserlerinde kullanılmaya başlamakla birlikte farklı formatlarda NFT çalışmaları ile format ve eser sayısı çeşitlenmiştir. Videolar, sesler, müzikler, gif'ler gibi farklı formatlarda olabilir. 

Sıcak cüzdan nedir? Sıcak cüzdan, diğer ismiyle çevrimiçi cüzdan, internete bağlı olan kripto para cüzdanlarını ifade eder; çevrimiçi cüzdanlar kripto varlıkları transfer etmenize, alım satım yapmanıza, kripto varlıklarınızı çevrimiçi bir ortamda alım satıma hazır halde saklamanıza olanak sağlar. 

Soğuk cüzdan nedir? Dijital varlıklarınızı internet üzerinden gelebilecek tehlikelere karşı korumak için kullanabileceğiniz, ‘çevrimdışı' olarak varlıklarınızı saklamanıza olanak sağlayan cüzdan türüne verilen isimdir. USB bellek benzeri soğuk cüzdanlar internet bağlantısı olmadığı için internetten gelebilecek saldırılara karşı dijital varlıklarınızı güvenle korumanıza yardımcı olur. 

Mag Token nedir? Mag Token adından da anlayabileceğiniz üzere dergi ve süreli yayınlara merkeziyetsiz ortamda abonelik gerçekleştirebileceğiniz, dergi içeriklerine, özel yayınlara, belirli gün ve saatlerde yapılan özel etkinliklere, bir dergi veya derginin özel etkinliğine katılım sağlamak için kullanabileceğiniz ‘dijital varlık' olarak açıklanır. Dergi aboneliklerinde kullanılabildiği gibi, bir derginin moda çekiminde ünlülerin giydiği kıyafetleri edinmek, kapak ünlüsüyle Zoom üzerinden soru cevap yapabilmek, dergi tarafından ünlüye sorulacak sınırlı sayıda soruyu belirlemek gibi amaçlar için de kullanılan dijital varlık birimine verilen isimdir. 

Fork nedir? Türkçe karşılığı ‘çatallanma' olarak çevrilmiş olsa da kirpto dünyasındaki anlamı kripto para birimlerinin bağlı olduğu blok zincir ağlarında ayrı kopyalar halinde bölünmesine denir. Fork, tamamen bir ayrışma olarak adlandırılmaz; aynı veri tabanının kopyalanıp yeni bir blok zincir ağının oluşturulmasını tanımlar.  Çatallanma farklı sebeplerle gerçekleşebilir. Mevcut blok zincir ağının talepleri karşılayamaması ve geliştiriciler arasındaki fikir anlaşmazlıkları gibi nedenlerden çatallanma gerçekleşirken iki yeni blok zincir ağı ve iki yeni kripto varlık ortaya çıkar.  

GaS Fee nedir? Türkçe anlamı ‘gaz ücretleri', bir kripto varlığın işlemini tamamlama ücreti olarak açıklanır. Bir kripto ağının içerisinde saniye başına milyonlarca sunucu işlemi yapıldığı için sistemi finansal açıdan ayakta tutmak amacı ile alınan ücrete verilen isimdir. Komisyon oranı olarak görülse de işlemleri doğrulamak, güvenlik ve ödüllendirme işlemleri gibi farklı işlevleri vardır.  

Stablecoin nedir? Volatilitesi ile meşhur kripto para piyasalarında fiyat istikrarı sağlamayı amaçlayan bir kripto para türüdür. Ani fiyat hareketlerine karşı dirençli olması beklenen bu tür kripto para cinsleri genelde fiziki bir varlığın fiyatına endekslenmiştir. Birçok stablecoin fiziki varlık olarak ABD dolarına endekslenmiştir. 

P2P nedir? Bir blok zincir ağının temel özelliklerinden biri olan Peer – to – peer kısaltması olan P2P, üçüncü bir kişi ya da kurumun onayına ihtiyaç duymadan, doğrudan cüzdanlar arasında gerçekleştirilen işlemleri ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. 

Smart Contract nedir? Kripto dünyasında ‘akıllı sözleşme' ile Türkçe'mize girmiş, anonim taraflar arasındaki işlemleri ve anlaşmaları güvenilir ve tutarlı bir şekilde blok zincir üzerinde yürütebilen, geriye dönük değişimin mümkün olmadığı bilgisayar programlarıdır. 

*Dijital Network Alkaş (“DNA”), blog yazarı tarafından DNA'da paylaşılan içeriklerin doğruluğundan, geçerliliğinden, güncelliğinden ve telif hakları konusundaki iddialardan sorumlu değildir. Tüm hukuki ve cezai sorumluluk blog yazarına aittir.

Son Yazıları

Yapay Zekâ ve Blockchain Aynı Cümlede…

Blog 2024, 14 Mayıs

Yapay Zekâ ve Medyanın Yeni Tavrı

Blog 2024, 16 Nisan

Kod Öldü, Yaşasın Yeni Kod Çağı!

Blog 2024, 12 Mart

Yapay Zeka ve Telif Hakları Tartışması

Blog 2024, 5 Şubat

Yapay Zeka İle Gelecek Az Önce Geldi…

Blog 2024, 10 Ocak