Yarı iletkenler veya halk arasındaki tabiriyle çipler, en son iPhone'dan aracımızdaki dijital ekranlara kadar her gün kullandığımız bir çok gerecin kalbinde yer alıyor.

Silikon vadisine ismini veren malzemeden üretiliyorlar.

Yapay zekadan basit bir radyo ekranına kadar bir çok şeyi yönetiyorlar.

Bir elektronik aletin beyni gibi düşünebilirsiniz.

Sanırım duymayanımız kalmamıştır. Bir süredir küresel bir çip kriziyle karşı karşıyayız. Konunun ilginç bir hikayesi var. Kısaca hatırlamak gerekirse; 

Mart 2020'de pandemi vurunca, otomobil üreticileri ‘bu dönemde kimse showroom!lara uğramaz ve araç almayı düşünmez' diyerek üretim kısma kararı aldılar.

Haliyle otomobillerin de elektronik sistemlerinin kalbinde yer alan çip siparişlerini de azalttılar.

Öte yandan, pandemi etkisi ile evden çalışma artınca laptoplara olan talep patladı. 5G'li cihazların yaygınlaşması, data servisleri ve cloud hizmetlerine hızlanan geçiş ve ‘madem evdeyiz, dizi ve film izleyelim' modunda büyük ekran televizyon talebi de artınca bu endüstriler de çılgınca yarı iletken talep etmeye başladılar.

Yarı iletken üreticileri de, çip üretimini otomobil yerinde bu alana kaydırdılar.

Hesaba katılamayan konu da, uçma isteği iyice körelen, toplu taşımaya artık güvenmeyen kitlelerin otomobil alma iştahının artmasıydı.

Çip talebi dört bir yandan artınca, arz talebi karşılayamaz oldu.

Yeni çip fabrikası kurmak da yıllar alacağından, ve bunun maliyeti de milyarlarca dolar olacağından kısa vadeli bir çözüm de iletilemedi.

Peki durum ne kadar kötü?

Çip problemi Otomobil üreticilerinin 60 milyar dolardan fazla satış kaybı yaşamasına neden oldu.

Qualcomm, nxp ve infineon, krizin sadece otomotiv endüstrisiyle sınırlı kalmadıgını soyluyor.

Playstation, xBox gibi oyun konsolu üreticileri satışlarının büyük bir kısmını Black Friday ve aralık ayında yılbaşı hediyelerinden yapıyor. Korkulan, o vakte kadar çözülemeyecek problemin 2021 gelir ve satış hedeflerini etkileyecek olması.

Bildiğimiz elektronik markalarının hemen hepsi çipleri belirli firmalardan tedarik ediyor. Kendisi üretmiyor.

Tayvanlı TSMC ismi eminim size bir şey ifade etmiyordur ama bu krizin merkezinde bu şirket bulunuyor. Çünkü TSMC en büyük çip üreticisi. Pazarın yaklaşık yüzde 50'sini elinde tutuyor. Ayrıca dünyanın en büyük 10 şirketinden biri ve değeri 600 milyar doların üzerinde.

Qualcomm, NVIDIA, AMD gibi üreticiler de çipi buradan alıyor. Şirket Apple gibi devlerle ortak projeler geliştiriyor.

Peki sorun ne zaman çözülür?

Pandemi sonrası evden çalışma ve eğitimin kalıcı olması bekleniyor. Bu da evlerde elektronik yatırımı anlamına geliyor. Uçaklara olan talep ne kadar hızlı geri gelecek belli değil, ama her halükarda insanla ileride karşılaşabileceği başka bir krize karşı elinin altında daha iyi bir otomobil olmasını isteyecek. 

Otomobil dünyası da her geçen gün daha da elektronikleşiyor. Son modellerde ve özellikle elektrikli otomobiller birer yürüyen bilgisayar.

Kimi uzmanlara göre bu yıl zor. Kimine göre 2022 bile bundan etkilenebilir.

Aslında buzdağının altında ilginç detaylar da var.

En hızlı çipi yapabilmek en büyük petrol yataklarına sahip olmak kadar değerli. En hızlı çipi kullanan markalar da kendi kategorilerinde liderliği ellerinde tutacak veya lideri zorlayacak.

Kısaca, gölgede sessizce devam eden ‘en hızlıyı üretme yarışı', yakın geleceğin en önemli konularından biri. 

Bu yarış ABD ile Çin arasındaki gerginliğin ana sebeplerinden biri.

TSMC'nin dev pazar payının yanısıra en hızlı çipleri üretiyor olması, sadece 2021'de 28 milyar dolarlık yatırım yapması ve gece gündüz süren yeni fabrika inşaatları bu devin gücünü daha da artıracak gibi gözüküyor.

5 nanometrelik çiplerden sonra yeni fabrikada 3 nanometrelik çipler üretecek olması onları herkesin önüne çıkarıyor.

Başta ABD olmak üzere ‘çip teknolojisine yatırım ve fabrikaların kurulması' konusunda planlar var. Ama bunu yapabilmek büyük bir kapital ve zaman gerektiriyor.

Ve bütün bunlar daha 5G ve IoT (Nesnelerin Interneti) hayatımıza yeni yeni girerken oluyor.

Üstüne üstlük pandemi yüzünden bütün yakın gelecek yatırım planları sil baştan yapılıyor. Covid19, 10 yıllık teknolojik dönüşüm takvimini 1 yıla çekti. Medyadan elektroniğe, perakendeden otomotive bütün şirketler buna nasıl ayak uydurabileceğini hesaplıyor.

Özetle, 2025'e doğru pandemi sonrası taşların yerinden oynadığı ilginç bir 4-5 yıl bizi bekliyor.