Digital Network Alkaş

Kimse bir gazetecinin kaleminden yalan haber okumak istemez ama kendi kendine her gün onlarca yalan söyler.

Gözümüzü ayırmayı pek tercih etmesek de haber kanalları, web sayfaları ya da sosyal medya hesaplarına her geçen gün daha az inanıyoruz. Satılmış kalemler diyoruz, daha çok tık almak için haberleri çarpıtıyor diyoruz, hakkımız olanı yani gerçeği, doğru haberi duymak istiyoruz. Gördükleri her şeye inanan üst yaş grubu ile tatlı tatlı dalgamızı geçiyoruz. Dram seven insanoğlunun daha çok yorum yapıp daha çok paylaşacağını öngörerek bir habere aslında hiç olmamış detaylar katılmasına, bir olayın bağlamından koparılıp başka türlü -yayınlayanın isteğine göre- yayınlanmasına, görsellerin üzerinde oynanmasına, bir habere onunla ilgili olmayan görsel eklenmesine, hatta bir görsele bakarak hikâye uydurulmasına, yanıltıcı başlıklar ile okuyucu avlanmasına -farkında olduğumuz kadarıyla- çok karşıyız. Çok da haklıyız.

Önceki yazıları okuyarak buraya geldiyseniz biliyorsunuz ki kendimizi daha iyi tanımak için kendimizden kendimize gazetecilik yapıyoruz. Yani mikrofonu kendimize tutuyoruz.

Peki ya kendimiz yazıp kendimiz okuduğumuz yalan haberler… O kandırmacalar, kurmacalar?

Olmayacağını bildiğimiz halde girdiğimiz ilişkiler, yürümeyeceğini en baştan bildiğimiz halde yaptığımız yatırımlar, sürdürmememizin doğru olduğunu bildiğimiz halde içinde kaldığımız evlilikler, hasta ya da rezil olma pahasına vazgeçemediğimiz koltuklar….

Peki bunu neden yapıyoruz?

1919 New York doğumlu sosyal psikolog Leon Festinger'in, Bilişsel Çelişki (Cognitive Dissonance) Teorisi bize önemli veriler sunuyor. Buna göre tutumları ve davranışları arasında uyum sağlama eğiliminde olan biz insanlar çelişki durumunda ortaya çıkan rahatsızlığı azaltmak için çeşitli stratejiler kullanıyoruz. Örneğin sağlığımız için daha iyi beslenmemiz gerektiğini bildiğimiz halde sevdiğimiz yiyeceklerden uzak kalmanın bizi strese soktuğuna ve stresin tatlıdan daha zararlı olduğuna kendimizi inandırıyoruz. Örneğin ben insanların o kadar da hareket etme ihtiyacı olmadığını iddia eden videolara bayılıyorum. Hele de üst üste hareketsiz kaldığım ve kendi kendimi yediğim günlere denk gelirse! Hele şu insanın oturduğu yerde ayaklarını oynatması bile yeterlidir diyen doktorun videosu var ya! Bu garip bilgiler kendimi kandırmam için harika fırsatlar! Onlar olmasa da yolumu bulurdum elbet. “Çok işim var, çok yoğunum, bugünlerde hava yağmurlu” falan, bana gerekçe mi yok.

Kehanet Boşa Çıktığında Yıkılmayan Müritler

Konuyu araştırırken Prof. Dr. Acar Baltaş'ın kendi web sayfasında 10 Mayıs 2023 tarihinde kaleme aldığı yazıya denk geldim. Sayın Baltaş bu yazısında Festinger'in teorisinden bahsederken yine kendisinin Kehanet Boşa Çıktığında adlı kitabında yer alan tarikat örneğini aktarıyor. UFO'ların dünyayı işgal etmesi ile kıyametin kopacağına ve sadece kendilerinin hayatta kalacağına inanan bu tarikatın üyeleri, liderlerinin söylediği tarihte kıyamet kopmadığını görünce ciddi bir zihinsel çelişki yaşıyorlar. Ancak büyük çoğunluğu aldatıldığını kabul etmek yerine uzaylıların onlara ikinci bir şans verdiğine inanmayı seçiyorlar. Hayır, aptal oldukları için değil, temel inançları ile çelişen aşırı bir zihinsel stres yaşadıkları için yeni bir strateji üretiyorlar. Kandırıldıklarını kabul etmemek yoluyla kendilerini kandırıp hayatta kalmaya, kendilerini korumaya çalışıyorlar. Aksini kabul ettiklerini düşünsenize, ne büyük bir çöküş olurdu! Tabii bunu göze alan daha az sayıda insan her zaman var ve olacaktır.

Bu örneği düşününce sizin de aklınıza bize daha yakın örnekler gelmedi mi? “Göz göre göre nasıl hala bunu yapabiliyorlar?” dediğimiz onca insan, kendilerini içinde yaşadıkları çelişkiden kurtarmak için kim bilir nasıl bahanelere sığınıyorlar. Üstelik onların baktığı yerden muhtemelen biz de aynı durumdayız.

Geçtiğimiz günlerde yaşanan ve 76 kişinin korkunç bir şekilde can verdiği Bolu'daki otel yangınında ortaya çıkan yetki karmaşasında herkes kendi tarafını masum göstermek için o büyük acının içinde bin bir türlü strateji üretmedi mi? Çünkü kimse sonuçları bu kadar acı olan ihmaller zincirinin ucunun kendisine dokunmasını istemiyor. Öyle olursa acısı daha da büyüyecek.

Son birkaç yıldır Türkiye futbolunda ezeli rakipler birbirleri hakkında gerçekten uzaylıların gökten indirdiğine inanmamıza ramak kalan senaryolar üretmiyorlar mı? Bu insanların hepsi mi uyuşturuldu dediğimiz tüm bu olaylarda aslında o insanların sağlıkla hayatta kalmaya, yaşadıkları koşullarla baş etmeye çalıştıklarını düşününce belki de o kadar sinirlenmeyiz.

Acımadı Ki!

Ben aslında öfkeli biri değilim. (Evden çıkmadan önce oğluna bağırdı ama çocuk çok yaramaz.)
Ben hiç kimseyi kıskanmam. (Kocasının kullandığı araca korna çalan sarışın kadın şoföre deli gibi bağırdı, kocası bile şaşırdı.)
Çok eli açık bir insanımdır. (Ne zaman birine bir şey ısmarlasa birkaç saat kadar içi huzursuz oluyor.)

Kimi beynimiz diyor kimi bilinçaltımız kimi de bilinçdışımız, bunu uzmanlar açıklasın, ama amaç şu: çelişkileri yok etmek. İyi bir babanın çocuğuna o kadar bağırmaması gerektiğine inanan adam elbette ki kendi çelişkisini dengelemek için çocuğun yaramazlığını bahane etmek zorunda. Bastırılmış nice duygumuzu trafikte boşaltan çoğumuza ikinci örneği açıklamaya gerek bile yok. Kendi adıma gerçek eli açıklığını, yani bir nedene bağlı olmadan verişin bizden önceki kuşakta kalan bir erdem olduğunu düşünüyorum. Geçen gün sosyal medyada izlediğim videodaki Havva teyze gibi. Üniversitede okurken Havva teyzenin karşı dairesinde oturan gençler onu ziyarete gidiyorlar. Çoğu parasız geçen gençlik günlerinde Havva teyze onları öyle bir beslemiş ki. Kapıda bir gün sarma, bir gün balık bir gün börek ile belirirmiş güzel insan. Sütümüz ve yoğurdumuz da eksik olmazdı diyor anlatan genç. Havva teyze mahcubiyetle gülümsüyor, incecik bir sesle teşekkür ediyor. Bu kadar koşulsuzca ve uzun süreli verebiliyor muyuz diye kendimize sormalıyız belki de.

Lafı uzattım biliyorum. Dışarıda aradığımız manipülatörün içimizdeki parçasını gördüysek yola devam.

Peki bunu neden yapıyoruz sorusunun cevabı aslında tıpkı yenilgiyi kabul etmeyen bir çocuk gibi acımadı ki deme isteği. Sadece kendimizi korumak için ve çoğunlukla bilmeden. Sorun şu ki bu kendimize söylediğimiz yalanları uzun vadede devam benliğimiz yara alıyor, ruhumuz özünden uzaklaşıyor.

Kendinize söylediğiniz büyük ya da küçük yalanları fark etmeye, not etmeye, terk etmeye ne dersiniz?

Kendimizi kandırmadan ancak kendimize eziyet de etmeden, sevgiyle, şefkatle, özenle ve dürüstçe aynaya bakabildiğimiz, gerektiğinde sağlıklı çözüm yolları arayabildiğimiz günlere ve keyifle kaleme alacağımız nice gerçek mutluluk hikayelerine diyerek bu yazıyı burada noktalıyorum.

Kalın sağlıcakla…

*Dijital Network Alkaş (“DNA”), blog yazarı tarafından DNA'da paylaşılan içeriklerin doğruluğundan, geçerliliğinden, güncelliğinden ve telif hakları konusundaki iddialardan sorumlu değildir. Tüm hukuki ve cezai sorumluluk blog yazarına aittir.

Çerez türü	Açıklama
Kesinlikle gerekli çerezler	Ziyaretçilere sitede gezinme olanağı sağlayan isimsiz çerezler, özelliklerini kullanarak güvenli alanlara erişirler. Bu çerezler tarafından toplanan bilgiler pazarlama amaçlı kullanılamaz. Bu tür çerezlerin kullanımına izin verilmezse digitalnetworkalkas.com’ un çeşitli bölümleri kullanılamaz. Örneğin, sitede oturum açtığınızda devreye giren kimlik doğrulama çerezleri, Site içerisinde farklı sayfalara geçtiğinizde oturumunuzun devam etmesini sağlar.
Performans çerezleri	Firma’nın web sitesini geliştirmesine yardımcı olan isimsiz çerezlerdir. Bu tür çerezler, ziyaretçilerin siteyi nasıl kullandıkları hakkında bilgiler toplayarak, en çok ziyaret edilen sayfalar, Site’nin gerektiği gibi çalışıp çalışmadığının veya alınan hataların tespitinde kullanılır. Bu türe bir örnek WebAnalytics çerezlerdir. Bu çerezler tarafından toplanan bilgiler pazarlama amaçlı kullanılamaz ve üçüncü şahıslara verilemez.
Fonksiyonellik çerezleri	Firma’nın ziyaretçi özellik ve tercihlerini hatırlamasına olanak sağlayan isimsiz çerezlerdir. Bu bilgilere dayanarak digitalnetworkalkas.com, her ziyaretçiye toplanan bilgiler doğrultusunda içerik gösterebilir, dil seçimini veya bir metin okurken seçilen font boyutunun hatırlanmasını sağlar. Bu tür çerezlerin kullanımına izin verilmemesi durumunda; site‘ nin bazı bölümleri kullanılamayabilir, site’ nin sağlayabileceği desteğin seviyesini düşürebilir, site‘ nin tercihlerinizi hatırlamaması, size özel bir özelliğin kullanılmaması ya da gösterilmemesine neden olabilir. Tercihlerinizi hatırlamasını engeller.
Hedef çerezleri veya reklam çerezleri	Bu tür çerezler, Firma’nın bilgisi doğrultusunda genellikle site‘ nin reklam ağları tarafından yerleştirilir. Söz konusu çerezlerin kullanım amaçları aşağıdaki gibidir; İlgili ve kişiselleştirilmiş reklamları göstermek Gösterilen reklam sayısını sınırlamak Reklam kampanyasının etkinliğini ölçmek Ziyaret tercihlerinizi hatırlamak

Yalan Haber

Yaprak Çetinkaya

Mümkün Dergi, Kurucu Ortak & Yayın Yönetmeni

Kehanet Boşa Çıktığında Yıkılmayan Müritler

Acımadı Ki!

İlgili Yazılar...

Kayıtlı İçeriklerim

Bizi Takip Edin

Bizden Haberdar Olun...

Hızlı Erişim

Yasal